Από τον Ψυχρό Πόλεμο στους ψηφιακούς

Σαν σήμερα το 1989 Μπους (ο μπαμπάς) και Γκορμπατσόφ υπέγραψαν τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Αντί, όμως, της παγκόσμιας ειρήνης ο πλανήτης γνώρισε μία σειρά από αιματηρούς πολέμους (στον Κόλπο, την πρώην Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 90’ και πρόσφατα στη Συρία) και έξαρση του τρομοκρατικού φαινομένου, με αποκορύφωμα τους Δίδυμους Πύργους και τη νέα μορφή ασύμμετρων απειλών με επιθέσεις κατά αθώων σε δρόμους, εμπορικά κέντρα και χώρους διασκέδασης.

Ο κόσμος παραμένει ένας επικίνδυνος τόπος για να ζει κανείς, παρά τη φαινομενική ασφάλεια στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης και του Βόρειου Ημισφαιρίου. Μπορεί πλέον να μην ανησυχούμε για το πυρηνικό μανιτάρι, αλλά ο φόβος της κλιματικής αλλαγής και ενός μέλλοντος με ακραία φαινόμενα, φυσικές καταστροφές, βιολογικές απειλές και ανθρωπιστικές κρίσεις κάνει πολλούς να αναρωτιούνται αν ο δρόμος που ακολουθήθηκε από το 1989 μέχρι σήμερα ήταν ο ενδεδειγμένος.

Σε κάθε περίπτωση, ας μείνουμε στην έννοια του πολέμου, για να μπορεί να βγει και ένα συμπέρασμα. Πέραν των συμβατικών συγκρούσεων που έχουν μεσολαβήσει από τότε μέχρι σήμερα, στην φαρέτρα της σχετικής θεωρίας και πράξης έχουν προστεθεί δεκάδες άλλα είδη ανταγωνισμού με πραγματικά θύματα. Έχουμε τους νομισματικούς πολέμους, τους εμπορικούς πολέμους, τη βιομηχανική κατασκοπία, τις ασύμμετρες απειλές και εσχάτως τους ψηφιακούς πολέμους. Που κινδυνεύουν να γίνουν οι πιο αποτελεσματικοί, καθώς το χάσμα που δημιουργούν τείνει να ξεπεράσει τις τεράστιες διαφορές ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου και να τις παγιώσει.

Ο κίνδυνος κάποιοι να «καπαρώσουν» τη γνώση για λογαριασμό τους είναι σήμερα περισσότερο υπαρκτός από ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Εξ ου και η τεράστια προσπάθεια Κινέζων και Ινδών να επιβιβαστούν στο τρένο των τεχνολογικών εξελίξεων, καθώς οι ηγεσίες τους έγκαιρα αντιλήφθηκαν πως αν δεν το έκαναν, δε θα άκουγαν ποτέ ξανά τη… σφυρίχτρα του. Γιατί το ψηφιακό τρένο δεν επιστρέφει ποτέ στον ίδιο σταθμό. Σφυρίζει μονάχα μία φορά και προχωρά μπροστά.  

Η Ελλάδα δεν έχει νόημα να αναζητά τον τομέα στον οποίο πρέπει να επενδύσει. Αν η χώρα μας θέλει να κόψει δρόμο και να προλάβει τα αναπτυγμένα και ισχυρά κράτη πρέπει να αποκτήσει ψηφιακές δεξιότητες πρώτης γραμμής. Να επενδύσει στη γνώση. Αλλιώς όντως θα γίνουμε «τα γκαρσόνια», όμως όχι μόνο των Ευρωπαίων, αλλά και κάθε σοβαρής χώρας στη Δύση και την Ανατολή, τον Βορρά και τον Νότο. Ο πηγαίος κώδικας τεχνολογιών για ρομπότ, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης , φαρμάκων και σύγχρονων όπλων βρίσκεται στα χέρια ελάχιστων εταιρειών και κρατών. Αν τα μουσκέτα των πρώτων αποίκων  περίπου στο 1600μχ διαμόρφωσαν τον κόσμο για τα επόμενα 500 χρόνια εύκολα μπορεί κανείς να αντιληφθεί την επιρροή που μπορεί να έχουν οι νέες τεχνολογίες. 

Και σαν από μηχανής Θεός, την ώρα που ετοιμαζόμουν να γράψω για τον ρόλο της Παιδείας, ήρθε στο inbox το δελτίο Τύπου της «Διανέοσις» με τα αποτελέσματα του «PISA 2018», για τις επιδόσεις των Ελλήνων 15χρονων μαθητών στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την κατανόηση κειμένου. Σύμφωνα με την ενημέρωση «και το 2018 οι Έλληνες μαθητές και μαθήτριες πήραν “κάτω από τη βάση” και στα τρία γνωστικά αντικείμενα». Με αυτή την Παιδεία κυρίες και κύριοι δεν πάμε πουθενά. Αν δεν το καταλάβουμε δεν έχουμε τύχη. Ή, για την ακρίβεια, μόνο από τύχη θα σωθούμε. Μόνο φωτισμένα μυαλά και εκπαιδευμένοι άνθρωποι μπορούν να αντέξουν στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Ακριβώς όπως οι αρχαίες πόλεις εκπαίδευαν τους «πολίτες – οπλίτες», πρέπει και εμείς να βρούμε τη σύγχρονη αναλογία τους.