Άλφρεντ Νόμπελ: Ο άνθρωπος που καθιέρωσε τα ομώνυμα βραβεία

Άλφρεντ Νόμπελ: Ήταν 14 Οκτωβρίου του 1863 όταν ο  χημικός Άλφρεντ Νόμπελ πατεντάρει την παρασκευή της νιτρογλυκερίνης. Από την εφεύρεσή του αυτή θα κερδίσει πολλά χρήματα, ικανά για να συντηρούν μέχρι και σήμερα το Ίδρυμα Νόμπελ, που απονέμει τα ομώνυμα βραβεία. Γεννήθηκε στην Σουηδία και από μικρή ηλικία έδειξε μια ευχέρεια με τα στοιχεία κι αυτό χάρη στον πατέρα του.

Έμαθε χημεία και μηχανική ενώ κατέληξε να γίνει εφευρέτης, που δημιούργησε ούτε λίγο ούτε πολύ 350 πατέντες. Σπουδαιότερων εξ΄αυτών η ανακάλυψη της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή. Ως επιχειρηματίας δραστηριοποιήθηκε στην πολεμική βιομηχανία. Με τα χρήματα που αποκόμισε δημιούργησε το ίδρυμα Νόμπελ το οποίο μέχρι και σήμερα απονέμει κάθε χρόνο από το 1901 τα ομώνυμα βραβεία.

Ο Άλφρεντ Νομπέλ  ήταν το τέταρτο από τα οκτώ παιδιά του μηχανικού Ιμάνουελ Νομπέλ και της Άντριετ Άλσελ. Από νεαρή ηλικία διδάχθηκε τις βασικές αρχές της μηχανικής από τον μέντορά του, τον πατέρα του, που είχε έφεση προς τις εφευρέσεις. Το 1842 εγκατέλειψε την γενέτειρά του, την Στοκχόλμη και μαζί με την μητέρα και τα αδέλφια του μετακινήθηκαν στην Αγία Πετρούπολη για χάρη του πατέρα του. Ο Ιμάνουελ Νομπέλ είχε εγκατασταθεί στη ρωσική μεγαλούπολη από το 1837 και είχε πλουτίσει από την ανακάλυψη του κόντρα-πλακέ, ενώ πειραματιζόταν με την τορπίλη.

Ο νεαρός Άλφρεντ – με την οικογένειά του να έχει την οικονομική ικανότητα – διδάχθηκε στο σπίτι του. Από την ηλικία των 16 ετών έδειξε την ευχέρειά του ως μηχανικός  ενώ μιλούσε με άνεση Αγγλικά, Ρωσικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά και βεβαίως Σουηδικά. Το 1850 μετέβη στο Παρίσι για να συμπληρώσει τις σπουδές του στη χημεία και τον επόμενο χρόνο ακολούθησε στις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε στην κατασκευή του σιδερένιου πολεμικού πλοίου «Monitor» υπό τη διεύθυνση του συμπατριώτη του μηχανικού Τζον Έρικσον. Στις ΗΠΑ έλαβε και την πρώτη του πατέντα για τον γκαζομετρητή. Μετά την επιστροφή του στη Ρωσία απασχολήθηκε στο εργοστάσιο του πατέρα του μέχρι την ημέρα της χρεωκοπίας του το 1859.

Ο Άλφρεντ Νόμπελ επέστρεψε με την οικογένειά του στη Σουηδία και εγκαταστάθηκε στη Στοκχόλμη. Εκεί πήρε την απόφαση να ασχοληθεί με τη βιομηχανική παραγωγή της νιτρογλυκερίνης. Λίγο μετά την έναρξη λειτουργίας του εργοστασίου το 1864 μία έκρηξη στοίχισε τη ζωή στο μικρότερο αδελφό του Εμίλ και σε τέσσερις εργαζόμενους. Το εργοστάσιο καταστράφηκε ολοσχερώς και η σουηδική κυβέρνηση του απαγόρευσε να το ξαναχτίσει. Αυτή η τραγωδία σημάδεψε την ζωή του.

Ο Νομπέλ στην συνέχεια εγκαταστάθηκε σε μια μαούνα στο λιμάνι της Στοκχόλμης και προσπάθησε να αναπτύξει μια ασφαλή μέθοδο παραγωγής της νιτρογλυκερίνης αφήνοντας πίσω την μελανή ιστορία. Μια τυχαία ανακάλυψή του λίγο καιρό αργότερα τον οδήγησε στην ανάπτυξη της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή, του μηχανισμού με τον οποίο εκρήγνυται η δυναμίτιδα. Αφού κατοχύρωσε τις δύο εφευρέσεις του με διπλώματα ευρεσιτεχνίας στη Μεγάλη Βρετανία (1867) και τις ΗΠΑ (1868), δημιούργησε μια πιο δυναμική μορφή δυναμίτιδας, τη ζελατινοδυναμίτιδα, ενώ τελειοποίησε τον πυροκροτητή.

Οι δραστηριότητές του σε παγκόσμια κλίμακα σχετικά με τις εκρηκτικές ύλες, καθώς και η ιδιοκτησία πετρελαιοφόρων περιοχών στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, απέφεραν στον Νομπέλ τεράστια κέρδη.

Ο “έμπορος θανάτου”

Το 1884 εξελέγη μέλος της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών και το 1893 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Ουψάλα. Το 1888 πέθανε ο άλλος αδερφός του ο Λούντβιχ. Μια παρισινή εφημερίδα αντί να δημοσιεύσει τη νεκρολογία του Λούντβιχ, δημοσίευσε αυτή του Άλφρεντ, γράφοντας: «Ο Έμπορος του Θανάτου είναι νεκρός.

Ο  Άλφρεντ Νόμπελ, που έγινε πλούσιος επινοώντας τρόπους να σκοτώνει ανθρώπους πιο γρήγορα και μαζικά από κάθε άλλη φορά, απεβίωσε χτες». Έδειχναν ξεκάθαρα και πικρόχολα την αντίθεση τους στην εφεύρεση του δυναμίτη. Ο Άλφρεντ ονομάστηκε «Έμπορος του Θανάτου». Ο χαρακτηρισμός δεν του άρεσε καθόλου και με κάθε τρόπο ο Νόμπελ προσπάθησε να αλλάξει την αρνητική εικόνα που είχε δημιουργηθεί για το πρόσωπό του. Η εικόνα που είχε για τον εαυτό του ήταν αυτή του ευαίσθητου και εσωστρεφή, που στον ελεύθερο χρόνο του διάβαζε αρκετά και ασχολούνταν ιδιαίτερα με την λογοτεχνία και την ποίηση.

Πολυάσχολος, αλλά ταυτόχρονα μοναχικός ως χαρακτήρας, ο Νομπέλ βίωσε δύο φορές την απόρριψη από τις γυναίκες που αγαπούσε και παρέμεινε δεδηλωμένος εργένης μέχρι τον θάνατό του.

Η διαθήκη του χημικού

Το 1891 μετακόμισε μόνιμα στην Ιταλία και διηύθυνε ένα χημικό εργοστάσιο. Πέντε χρόνια αργότερα, στις 10 Δεκέμβρη του 1896, ο Άλφρεντ Νόμπελ πέθανε στο σπίτι του στο Σαν Ρέμο ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο μοναχικός άνδρας είχε γράψει αρκετές φορές τη διαθήκη του. Τον Νοέμβριο του 1895 ήταν η τελευταία φορά που την έγραψε.

Ο Άλφρεντ Νόμπελ δώριζε το 94% της περιουσίας του στην ίδρυση και καθιέρωση πέντε βραβείων που θα δίνονταν κάθε χρόνο «σε αυτούς που το προηγούμενο έτος αφιέρωσαν τη ζωή τους για το καλύτερο δυνατό όφελος της ανθρωπότητας» Η οικογένεια του Νόμπελ την αμφισβήτησε και ζήτησαν να εξετασθεί η διαθήκη του εκλιπόντος. Παρά την καθυστέρηση, τα πρώτα βραβεία Νόμπελ δόθηκαν στις 10 Δεκέμβρη του 1901, στην πέμπτη επέτειο θανάτου του Άλφρεντ Νόμπελ.