Ρώσος βιολόγος θέλει να κάνει γενετική τροποποίηση σε μωρά

Ένας Ρώσος μοριακός βιολόγος φαίνεται πως ζήλεψε τη «δόξα» του Κινέζου συναδέλφου του Χε Τζιανκούι και θέλει να κάνει και αυτός πειράματα γενετικής τροποποίησης μωρών. Ο Ντένις Ρέμπρικοφ είναι επικεφαλής του εργαστηρίου γενετικής της μεγαλύτερης ρωσικής κλινικής γονιμότητας στο Εθνικό Κέντρο Ιατρικών Ερευνών Μαιευτικής και Γυναικολογίας Κουλάκοφ στη Μόσχα και ερευνητής στο Εθνικό Ρωσικό Ιατρικό Ερευνητικό Πανεπιστήμιο Πιρόγκοφ της ρωσικής πρωτεύουσας.

Όπως δήλωσε στο περιοδικό «Nature», ήδη έχει συνάψει συμφωνία με ένα κέντρο θεραπείας του AIDS στη Μόσχα για να βρει γυναίκες μολυσμένες με τον ιό HIV, που δεν ανταποκρίνονται στη συνήθη αντιρετροϊκή θεραπεία και οι οποίες θα είναι πρόθυμες να συμμετάσχουν στο πείραμα του. Σχεδιάζει να εμφυτεύσει στις εθελόντριες οροθετικές γυναίκες γενετικά τροποποιημένα έμβρυα, πιθανώς έως το τέλος του 2019, αν μπορέσει να πάρει τη σχετική άδεια – κάτι καθόλου σίγουρο.

Ο Ρώσος επιστήμονας θέλει να τροποποιήσει – με τη βοήθεια της τεχνικής γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR-Cas9 – το ίδιο γονίδιο CCR5, στο οποίο είχε επέμβει και ο Χε, προκαλώντας διεθνή κατακραυγή από τη διεθνή κοινότητα πέρυσι το Νοέμβριο, όταν έγινε γνωστό ότι είχε προχωρήσει στη γενετική τροποποίηση των πρώτων μωρών, δύο δίδυμων κοριτσιών. Τέτοια πειράματα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, πρέπει -προς το παρόν τουλάχιστον- να απαγορευθούν, έως ότου υπάρχει μεγαλύτερη βεβαιότητα για την ασφάλεια των μωρών.

Ο Ρέμπρικοφ ισχυρίζεται ότι η δική του τεχνική είναι ανώτερη της κινεζικής, ότι προσφέρει μεγαλύτερα οφέλη και ενέχει μικρότερους κινδύνους, όντας πιο αποδεκτή βιοηθικά. Ο Ρώσος βιολόγος στοχεύει να απενεργοποιήσει το εν λόγω γονίδιο, το οποίο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη που επιτρέπει στον ιό HIV να διεισδύει στα κύτταρα. Κάνοντας κάτι τέτοιο στα έμβρυα, που μετά θα εμφυτευθούν σε οροθετικές γυναίκες, προσδοκά ότι θα μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος να μολυνθούν και τα μωρά με HIV μέσα στη μήτρα από τις έγκυες μητέρες τους.

Αντίθετα, ο Κινέζος Χε είχε τροποποιήσει το γονίδιο σε έμβρυα που προέρχονταν από πατέρες οροθετικούς, γι’ αυτό άλλωστε είχε επικριθεί ότι η έρευνά του είχε μικρή κλινική αξία, αφού είναι μικρή η πιθανότητα ένας πατέρας να περάσει στο παιδί του τον ιό HIV.

Όμως, παρά τις καλές προθέσεις του Ρέμπρικοφ, οι επιστήμονες και ειδικοί στη βιοηθική διεθνώς συνεχίζουν να έχουν σοβαρές αντιρρήσεις, θεωρώντας ότι οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι από τα πιθανά οφέλη. «Η τεχνολογία δεν είναι έτοιμη», διαβεβαίωσε η μοριακή βιολόγος Τζένιφερ Ντούντνα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, η οποία υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της τεχνικής γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR-Cas9.

Παρά την μεγαλύτερη ακρίβεια της, ακόμη και η νέα μέθοδος μπορεί κατά λάθος να προκαλέσει ανεπιθύμητη μετάλλαξη σε άλλο γονίδιο, κάτι που π.χ. θα μπορούσε να βοηθήσει την εμφάνιση καρκίνου. Ο Ρέμπρικοφ ισχυρίζεται ότι μπορεί να το αποφύγει αυτό, αλλά άλλοι επιστήμονες βλέπουν με σκεπτικισμό τις διαβεβαιώσεις του. Επιπλέον, το γονίδιο CCR5, εκτός από «πύλη» για τον ιό HIV, έχει και άλλες λειτουργίες που δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί και κατανοηθεί, συνεπώς μια μετάλλαξή του, ακόμη κι αν όντως πετύχει στο «μέτωπο» του HIV, μπορεί να έχει άλλες απρόβλεπτες παρενέργειες.

Η εμφύτευση γενετικά τροποποιημένων μωρών απαγορεύεται σε πολλές χώρες. Η Ρωσία έχει νόμο που απαγορεύει τη γενετική τροποποίηση στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά δεν είναι σαφές κατά πόσο αυτή η νομοθεσία ισχύει στην περίπτωση του Ρέμπρικοφ. Οι ρωσικοί κανονισμοί για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δεν αναφέρουν ρητά τη γενετική τροποποίηση. Εξίσου ασαφής υπήρξε και η κινεζική νομοθεσία έως τώρα, γι’ αυτό η νομική τύχη του Χε είναι αβέβαιη.

Ο Ρέμπρικοφ δήλωσε ότι περιμένει από το υπουργείο Υγείας της χώρας του να ξεκαθαρίσει μέσα στους επόμενους εννέα μήνες τους κανονισμούς για την κλινική χρήση της γενετικής τροποποίησης εμβρύων. Ο ίδιος τονίζει ότι επείγεται να βοηθήσει γυναίκες με HIV να μείνουν έγκυες, χωρίς φόβο για το μωρό τους. Δεν απέκλεισε μάλιστα να προχωρήσει πιο γρήγορα στα πειράματά του, ρισκάροντας ακόμη και την τιμωρία του.

Η ισχυρή ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αντιτίθεται στη γενετική τροποποίηση, ασκώντας επιρροή στην κυβέρνηση και στο κοινό. Ο Ρέμπρικοφ κατανοεί ότι ριψοκινδυνεύει να αντιμετωπισθεί ως δεύτερος Χε, αλλά δήλωσε ότι θα προχωρήσει, όταν είναι σίγουρος για την ασφάλεια της μεθόδου του. «Νομίζω ότι είμαι αρκετά τρελός για να το κάνω», δήλωσε – καθόλου καθησυχαστικά.