Μάτι: Να πληρώσουν οι πραγματικοί ένοχοι

Αν διαβάσει κάποιος το εισαγγελικό πόρισμα σχετικά με τις ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν, επιβεβαιωνόμαστε πλήρως. Οι κατηγορίες για τις οποίες ασκείται ποινική δίωξη στην Αυτοδιοίκηση, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι είναι υπερβολικές ανεξάρτητα από την άποψη την οποία μπορεί να έχει καθένας για τους συγκεκριμένους Δημάρχους και την Περιφερειάρχη. Οποιοσδήποτε διαβάσει το πόρισμα, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κύρια ευθύνη φέρει η Πυροσβεστική, αφού αποδεικνύεται ότι δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν συγχρόνως τις δύο μεγάλες δασικές πυρκαγιές, στη Δυτική και την Ανατολική Αττική.

Εξάλλου, το άρθρο 63 του Ν. 4249/2014 –που είναι ο πρόσφατος νόμος που αφορά την αποστολή του Πυροσβεστικού Σώματος– ρητά αναφέρει ότι «την ευθύνη και τον επιχειρησιακό σχεδιασμό της καταστολής πυρκαγιών και την παροχή συνδρομής για τη διάσωση των ατόμων και υλικών αγαθών που απειλούνται από αυτές έχει το Πυροσβεστικό Σώμα. Ως επιχειρησιακός σχεδιασμός της καταστολής νοείται η οργάνωση, η διαχείριση και ο συντονισμός όλων των εμπλεκομένων δυνάμεων πυρόσβεσης και διάσωσης, του εξοπλισμού και των άλλων μέσων…».

Δεν θα ασχοληθώ με τις πρώτες περίπου 200 σελίδες που αφορούν στην Πυροσβεστική και την Αστυνομία, αλλά θα αναφερθώ στις τελευταίες σελίδες, οι οποίες αφορούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Οι Δήμαρχοι και η Περιφερειάρχης διώκονται για τρεις παραλείψεις:

1. Δεν είχαν λάβει προληπτικά μέτρα απομάκρυνσης της ξερής φυτικής μάζας από τα σημεία και τους χώρους που αφορούν τον καθένα.

Παρά το γεγονός ότι όλοι παρουσιάζουν έγγραφα και στοιχεία με τα οποία αποδεικνύεται ότι οι εργασίες συντήρησης και καθαρισμού των νησίδων είχαν γίνει, οι Εισαγγελείς δεν αποδέχονται τους ισχυρισμούς αυτούς. Ειδικά για την Περιφέρεια, η ευθύνη κατά το μέρος που της αναλογεί είναι να έχουν καθαριστεί οι νησίδες της Λεωφόρου Μαραθώνος.

Κάτοικος της περιοχής μας διαβεβαίωσε ότι, στο τμήμα όπου η φωτιά πέρασε από τη μία πλευρά στην άλλη, σε μήκος περίπου 5 χλμ. υπάρχει διαχωριστικό κιγκλίδωμα και όχι φυτεμένες νησίδες. Υπάρχουν ελάχιστες νησίδες, περίπου δέκα, όπου είναι φυτεμένες πικροδάφνες, οι οποίες ποτίζονται και λογικά αποκλείεται να έπαιξαν ρόλο στη μετάδοση της πυρκαγιάς. Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, απευθυνθήκαμε και σε γεωπόνο, ο οποίος μας εξήγησε ότι οι πικροδάφνες δεν καίγονται εύκολα, συμβάλλοντας έτσι στην αντιπυρική προστασία, και πρόσθεσε ότι οι πικροδάφνες δεν κλαδεύονται κατά την περίοδο της ανθοφορίας τους.

Στη σελίδα 238 του εισαγγελικού πορίσματος διαβάζουμε:

«Επιπρόσθετα, για την υπό στοιχείο 5 σύμβαση, που φέρεται να είναι σε ισχύ και αφορά το οδικό δίκτυο της Ανατολικής Αττικής και μάλιστα προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι το αντικείμενό της αφορούσε και σχετικά έργα στη Λεωφόρο Μαραθώνος, δεν προσδιορίζεται και δεν αποδείχθηκε κατά τρόπο αξιόπιστο εάν πράγματι εκτελέστηκαν και ποιες εργασίες επί της άνω οδού, καθώς αποτελεί δίδαγμα κοινής πείρας ότι ενίοτε άλλο είναι το συμβατικό αντικείμενο κι άλλο εκτελείται πραγματικά». Με άλλα λόγια, ο εισαγγελέας αμφιβάλλει για το αν έγιναν οι αντίστοιχες εργασίες, παρότι υπήρχε σύμβαση. Απευθυνθήκαμε στην Περιφέρεια και ρωτήσαμε αν υπάρχουν πρόσθετα στοιχεία, πέρα από την ενεργή εργολαβία, τα οποία αποδεικνύουν ότι οι εργασίες έγιναν, δηλαδή ότι πράγματι είχαν καθαριστεί οι νησίδες της Λεωφόρου Μαραθώνος στο εν λόγω σημείο.

Από την πλευρά της Περιφέρειας απάντησαν ότι υπήρχαν, όχι μία, αλλά δύο εργολαβίες για το σημείο εκείνο και μας έστειλαν Πρωτόκολλο Παραλαβής, με υπογραφές και σφραγίδες, από το οποίο φαίνεται (στη σελίδα 21) ότι οι νησίδες είχαν καθαριστεί.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο προληπτικών ενεργειών της Περιφέρειας Αττικής στις οποίες είχε έγκαιρα προχωρήσει η Περιφέρεια Αττικής (ασκήσεις, καθαρισμούς, αποψιλώσεις κ.ά.) για τη μείωση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών «πραγματοποιήθηκαν και ολοκληρώθηκαν έργα αποψίλωσης και καθαρισμού της Λεωφόρου Μαραθώνος για την αντιπυρική περίοδο 2018». Τα χόρτα είχαν απομακρυνθεί με ειδικό σάρωθρο, ενώ, παράλληλα, γίνονταν και γίνονται τακτικοί καθαρισμοί στη Λεωφόρο Μαραθώνος, με ίδια μέσα της ΠΕ Ανατολικής Αττικής.

Επιπλέον, εξήγησαν ότι λόγω του Ημιμαραθώνιου οι νησίδες είχαν καθαριστεί και από τον Δήμο Μαραθώνα.

Στο εύλογο ερώτημά μας «Δηλαδή μας λέτε ότι οι εισαγγελικές αρχές κάνουν λάθος;», από την πλευρά της Περιφέρειας απάντησαν ότι κατά τις προφορικές εξηγήσεις τους δεν ρωτήθηκαν σχετικά. Ανέφεραν, επιπλέον, ότι κάθε νοήμων άνθρωπος δεν μπορεί να πιστέψει ότι κάηκαν άνθρωποι γιατί δεν είχαν κλαδευτεί οι λιγοστές πικροδάφνες στις ελάχιστες νησίδες της Λεωφόρου Μαραθώνα – αφού στο μεγαλύτερο μέρος (στα 4 από τα 5 χλμ.) δεν υπάρχουν φυτεμένες νησίδες, αλλά διαχωριστική λαμαρίνα.

2. Δεν είχαν ενημέρωση ΟΛΟΙ οι κάτοικοι της Αττικής ότι την ημέρα εκείνη οι καιρικές συνθήκες ευνοούσαν την εκδήλωση δασικής πυρκαγιάς.

Καταρχήν, σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας υποχρεούται να ενημερώνει την Περιφέρεια αναφορικά με την επικινδυνότητα της ημέρας και στη συνέχεια η Περιφέρεια ενημερώνει τους Δήμους.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η Περιφέρεια Αττικής διένειμε ενημερωτικά φυλλάδια της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, ανάρτησε στην ιστοσελίδα της οδηγίες για πολίτες και επαγγελματίες –εκτός από τις οδηγίες που υπάρχουν σε ειδική ενότητα–, έγιναν ανακοινώσεις, πριν από τη φωτιά, ακόμη και πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, και προβλήθηκαν 3 τηλεοπτικά σποτ για τις πυρκαγιές, σε εθνικά και περιφερειακά κανάλια. Τέλος, στις 9 Ιουλίου 2018 η Περιφέρεια είχε διοργανώσει σημαντική, ενημερωτικού περιεχομένου, δράση για θέματα κλιματικής αλλαγής και φυσικών καταστροφών.

Παρότι λοιπόν υπήρξαν αναρτήσεις σε Facebook, Twitter και ιστοσελίδες, εστάλησαν περισσότερα από 500 SMS και προβλήθηκαν τρία τηλεοπτικά σποτάκια, στη σελίδα 240 του πορίσματος διαβάζουμε: «Οι ως άνω αναρτήσεις πράγματι υπάρχουν, πλην όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι καλύπτουν τις απαιτήσεις του νόμου και ότι συντελούν αποφασιστικά στην επίτευξη των σκοπών, καθώς δεν είναι προσιτές σε μεγάλο βαθμό κοινωνικών ομάδων, όπως λ.χ. ηλικιωμένοι με προβλήματα υγείας και άγνοια περί της ηλεκτρονικής πρόσβασης στις πληροφορίες ή πρόσωπα χωρίς μόρφωση και δυνατότητα χρήσης Η/Υ».

3. Οι Δήμαρχοι δεν συγκάλεσαν Σ.Τ.Ο. και η Περιφερειάρχης καθυστέρησε τη σύγκληση του Σ.Ο.Π.Π.

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Όπως προαναφέραμε, συντονιστής της όλης επιχείρησης κατάσβεσης της πυρκαγιάς και διάσωσης είναι ο Αξιωματικός της Πυροσβεστικής, που είναι επικεφαλής της επιχείρησης. Πάγια θέση διαχρονικά, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, είναι ότι σε μία επιχείρηση το συντονιστικό όργανο είναι μόνο ένα.

Για τη συνδρομή του έργου του συντονιστή πυροσβέστη, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν άλλα πέντε συντονιστικά όργανα, με συγκεχυμένες αρμοδιότητες, τα οποία επικαλύπτουν το ένα το άλλο. Είναι, δε, βέβαιο ότι αν λειτουργούσαν συγχρόνως και τα πέντε συντονιστικά όργανα, το αλαλούμ που θα επικρατούσε θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο. Τα όργανα αυτά είναι τα εξής:

• Σ.Τ.Ο. (Συντονιστικό Τοπικό Όργανο) σε επίπεδο Δήμου.
• Σ.Ο.Π.Π. (Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας) σε επίπεδο Περιφέρειας.
• Κ.Σ.Ο.Π.Π. (Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας) σε κεντρικό επίπεδο.
• Κ.Ε.Π.Π. (Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας), το οποίο, μάλιστα, λειτουργεί δίπλα στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής.
• Σ.Α.Π.Π. (Συντονιστική Αρχή Πολιτικής Προστασίας), που –ευτυχώς– παρότι προβλέπεται από το άρθρο 114 του Ν. 4249/2014, δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί.

Αποκλείεται συνεπώς τα πέντε αυτά συντονιστικά όργανα να λειτουργούν συγχρόνως και μάλιστα υποκαθιστώντας τον αποκλειστικά αρμόδιο, τον Αξιωματικό της Πυροσβεστικής. Επί της ουσίας, το μόνο συντονιστικό όργανο που μπορεί να παίξει κάποιον ουσιαστικό ρόλο είναι το Κ.Ε.Π.Π., καθώς διαθέτει μέσα επικοινωνίας και λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, ενώ σε αυτό συμμετέχει διαρκώς Αξιωματικός της Αστυνομίας και άλλων εμπλεκόμενων φορέων.

Στη συγκεκριμένη πυρκαγιά, δεδομένου ότι η καταστροφική της δράση εξελίχθηκε με μεγάλη ταχύτητα (μέσα σε λιγότερες από δύο ώρες), ήταν πρακτικά αδύνατον να λειτουργήσει άλλο συντονιστικό όργανο εκτός από το Κ.Ε.Π.Π. Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο, τα Σ.Τ.Ο. και Σ.Ο.Π.Π. είναι όργανα τα οποία συγκαλεί ο Δήμαρχος και ο Αντιπεριφερειάρχης αντίστοιχα, ανάλογα με την ενημέρωση που έχει από τον αρμόδιο της Πυροσβεστικής, και πάντως όχι υποχρεωτικά σε κάθε εκδήλωση δασικής πυρκαγιάς, αφού, όπως αναφέρεται, δύναται να τα συγκαλεί προς υποβοήθηση του έργου του.

Ο Δήμαρχος Ραφήνας, όπως διαπιστώθηκε, ήταν εκεί και βοηθούσε και προφανώς δεν χρειάστηκε να συγκαλέσει το Σ.Τ.Ο. Η Περιφερειάρχης συγκάλεσε το Σ.Ο.Π.Π. αμέσως μόλις ενημερώθηκε για την επικινδυνότητα της πυρκαγιάς. Ένα σώμα 45 ατόμων, ωστόσο, είναι αδύνατο να συγκεντρωθεί σε λιγότερο από μία με δύο ώρες.