Υπουργείο Πολιτισμού: Δημόσια συζήτηση με θέμα την αρχαία Ελλάδα

Δημόσια συζήτηση με θέμα «Πώς θα αγαπήσουμε την αρχαία ελληνική γραμματεία και πώς τον σύγχρονο πολιτισμό» διοργάνωσε το υπουργείο Πολιτισμού, στις 13/3, στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού.

«Οι τρόποι, οι δρόμοι και οι συλλογιστικές μέσα από τις οποίες μπορούμε να σκεφτούμε και να επεξεργαστούμε τη δυναμική, αλλά και τα εμπόδια που συναντά η αγάπη προς τον σύγχρονο πολιτισμό, είναι πολλά και διαφορετικά», σημειώνει σχετικά η υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά.

Αναφερόμενη στους καθοριστικούς παράγοντες διαμόρφωσης και συγκρότησης της αγάπης για τον σύγχρονο πολιτισμό, η υπουργός προσθέτει ότι είναι «η αναγνώριση της διαφορετικότητας, η διατήρηση της πολιτισμικής βιοποικιλότητας, η σημασία της βιωμένης κουλτούρας, η συμμετοχικότητα, καθώς και η αντιμετώπιση των σημαντικών προβλημάτων που προκύπτουν από τις ανισότητες και διακρίσεις και διατρέχουν το πολιτισμικό πεδίο».

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, που ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του Φάνη Κακριδή, ο Παύλος Καλλιγάς, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, επισήμανε ότι «η υποβάθμιση των ανθρωπιστικών σπουδών διεθνώς οφείλεται στο ότι η μεθοδολογία τους εστιάζει στο επιμέρους και όχι στο καθολικό, όπως γίνεται με τις φυσικές επιστήμες.

Εστιάζοντας, όμως, στο επιμέρους, μπορούμε να το καταλάβουμε βαθύτερα και να συναισθανθούμε τι αποκομίζουμε από αυτό για τη ζωή μας.

Ένα πρόβλημα στη σχέση μας με τους αρχαίους είναι η ιδεολογικοποίηση του αρχαίου κόσμου ως καθεστώτος που εκπροσωπεί την αιώνια αλήθεια.

Οι αρχαίοι, ωστόσο, ήταν ανοιχτοί απέναντι στην οποιαδήποτε άποψη και ο τυπολατρικός τρόπος προσέγγισης των αρχαίων κειμένων με έμφαση στα γλωσσικά χαρακτηριστικά και όχι στο περιεχόμενο δυσκολεύει έτι περαιτέρω την επαφή μας μαζί τους.

Χρειάζεται επαναξιολόγηση και αναγνώριση του ρόλου των ανθρωπιστικών σπουδών γενικότερα, απαιτείται ζωντανός και κριτικός διάλογος και επισταμένη έρευνα των κειμένων που θα μας επιτρέψει να τα γνωρίσουμε καλύτερα, αλλά και να τα απολαύσουμε».

«Όλοι εκθειάζουν τους αρχαίους, αλλά ελάχιστοι τους μελετούν», είπε, από την πλευρά του, ο Μ. Ζ. Κοπιδάκης, κλασικός φιλόλογος και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Όσοι το κάνουν, θα μπορέσουν να ανασύρουν από το μακρινό παρελθόν και να επικαιροποιήσουν την αρχαιότητα, όπως το έκανε ο Οδυσσέας Ελύτης με την ποίηση του Πίνδαρου».

Τον λόγο εν συνεχεία έλαβε ο Αντώνης Λιάκος, ιστορικός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος υπογράμμισε ότι στην αντίληψή μας για τους αρχαίους «υπάρχει η έννοια της παράδοσης, που σημαίνει την κληρονομία της αρχαιότητας, και η έννοια της πρόσληψης, που παραπέμπει στο ποιοι είναι οι αποδέκτες της αρχαιότητας.

Η πρόσληψη δεν αντιμετωπίζει την αρχαιότητα ως ενιαίο και αδιαίρετο παρελθόν, εκείνο που αναρωτιέται αντιθέτως είναι το ποιο ακριβώς παρελθόν προσλαμβάνεται εκάστοτε, ποιος είναι ο ορίζοντας υποδοχής των αρχαίων.

Και ο ορίζοντας αυτός αποτελεί το σημείο συνάντησης του αρχαίου και του σύγχρονου πολιτισμού.

Κι αν μην ξεχνάμε πως αυτό που ονομάζουμε κλασικό συνιστά στοιχείο του παρόντος. Οι αρχαίοι δεν μας πλησιάζουν μόνο μέσω των επιβιώσεων και των αναβιώσεών τους, αλλά και μέσω καθαρών λογοτεχνικών μεταφορών, μέσω διαφόρων προβολών πάνω στον αρχαίο μύθο.

Η αρχαιότητα είναι ένα σύστημα σημείων με ελεύθερα κυμαινόμενη σημασία. Κι εκείνο που χρειάζεται είναι να προσεγγίσουμε το κλασικό ως κάτι βαθειά εκπληκτικό και ξένο, ως κάτι εντελώς διαφορετικό».

Κλείνοντας τη συζήτηση, ο Παντελής Μπουκάλας, συγγραφέας, παρατήρησε:

«Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς αγαπάμε και πώς προσεγγίζουμε την αρχαία γραμματεία. Κόβουμε οτιδήποτε δεν μας βολεύει ιδεολογικά, θέλοντας ως νεότεροι να διεκδικήσουμε μερίδιο της δόξας των παλαιότερων.

Σήμερα η ιστορική έρευνα για την αρχαιότητα έχει προχωρήσει, αλλά είναι άλλο η ιστορία των ιστορικών και άλλο η δημόσια ιστορία. Και ως προς αυτό, ισοπεδώνουμε την αρχαία γραμματεία και υπηρετούμε ομοιώματα και ινδάλματα. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει με ιδεολογήματα».

Στη δεύτερη ενότητα της συζήτησης, η προσοχή στράφηκε από την αρχαία γραμματεία στη σχέση των αρχαίων με τις τέχνες, την κουλτούρα και τον πολιτισμό. Συμμετείχαν η Αλίκη Δανέζη Knutsen, σκηνοθέτρια, ο Σίμος Κακάλας, σκηνοθέτης, η Βασιλική Πέτσα, πεζογράφος, ο Ηλίας Στουραΐτης, ιστορικός, και ο Βασίλης Χαραλαμπίδης, γενικός. διευθυντής Bios και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημιουργικών Κόμβων.