Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Η ίδρυση τους και ο Μπερνάρ Κουσνέρ (vid)

Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Ήταν το 1968 όταν μια ομάδα νεαρών γιατρών από τη Γαλλία αποφάσισαν να βάλουν τις ιατρικές τους γνώσεις στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, ανακουφίζοντας και φροντίζοντας τους πληγέντες από τον πόλεμο στην Μπιάφρα.

Αυτή η απλή ιδέα έμελλε να εξελιχθεί σε ένα νέο είδος ανθρωπιστικής δράσης, που θα έβαζε σε νέες βάσεις τον ακτιβισμό και την ανθρωπιστική βοήθεια. Οι νεαροί αυτοί γιατροί θα ίδρυαν το 1971 τους βραβευμένους με Νόμπελ σήμερα Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Όλα ξεκίνησαν το 1967 και τον λιμό στη δοκιμαζόμενη από τον πόλεμο με τη Νιγηρία, Μπιάφρα, όταν ο γαλλικός Ερυθρός Σταυρός κάλεσε εθελοντές γιατρούς να μεταβούν στην Αφρική για την τραγωδία που εκτυλισσόταν εκεί. Ο πρώτος που δήλωσε συμμετοχή ήταν ένας νεαρός γαστρεντερολόγος από την Αβινιόν, που δεν είχε τελειώσει ακόμα την ειδικότητά του, κάποιος Μπερνάρ Κουσνέρ.

Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Ο ρόλος του Ερυθρού Σταυρού

Ο αριστερός και μαχητικότατος γιατρός συνειδητοποίησε ωστόσο γρήγορα ότι ο Ερυθρός Σταυρός πίστευε απλώς στη θεραπεία του προβλήματος και όχι στην εξάλειψη των αιτιών του, κι έτσι στις 20 Δεκεμβρίου 1971 αποφασίζει να ιδρύσει με μια ομάδα 12 ακόμα γιατρών και δημοσιογράφων μια ανεξάρτητη μη κυβερνητική ιατρική οργάνωση που θα έπαιρνε το όνομα «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» (Medecins Sans Frontieres)!

Οι 300 αρχικοί εθελοντές γιατροί, νοσοκόμοι και διοικητικό προσωπικό ανταποκρίθηκαν σε κρίσεις στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και τιμήθηκαν χρόνια αργότερα με Νόμπελ Ειρήνης για την πρωτόγνωρη ανθρωπιστική δράση τους. «Ιδρύοντας τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα», θα πει ο Κουσνέρ, «εγκαθιδρύσαμε το ηθικό δικαίωμα να παρεμβαίνουμε στο εσωτερικό της χώρας του άλλου».

Η διαδρομή του Κουσνέρ όμως δεν τελειώνει εδώ, καθώς σύντομα θα διαφωνούσε με την ίδια την οργάνωσή του. Ταγμένος ανθρωπιστής και προσηλωμένος στο ανθρώπινο δράμα, αποφάσισε πως ο ακτιβισμός δεν συμβαδίζει με την ιδεολογία και την ουδετερότητα κι έτσι το 1979 ναυλώνει πλοίο και πάει στη θάλασσα της Νότιας Κίνας για να σώσει από τον πνιγμό τους χιλιάδες Βιετναμέζους που προσπαθούσαν να φτάσουν στο Χονγκ Κονγκ. Το περιστατικό αυτό θα προκαλέσει αντιδράσεις στο εσωτερικό των Γιατρών και θα οδηγήσει τον αποξενωμένο Κουσνέρ στην οικειοθελή έξοδό του από την οργάνωση.

Την επόμενη χρονιά ιδρύει άλλον έναν και πλέον ανταγωνιστικό μη κυβερνητικό οργανισμό, τους Γιατρούς του Κόσμου (Medecins du Monde), για να συνεχίσει το ανθρωπιστικό του έργο. Έκτοτε βέβαια διένυσε μεγάλη διαδρομή και συγκέντρωσε σφοδρή κριτική στο πρόσωπό του, καθώς από σοσιαλιστής και ριζοσπάστης του Μάη του ’68 κατέληξε υπουργός Υγείας των Σοσιαλιστών αλλά και κατόπιν υπουργός Εξωτερικών του Σαρκοζί!

Ο Μπερνάρ Κουσνέρ γεννιέται την 1η Νοεμβρίου 1939 στην Αβινιόν γνωρίζοντας την τραγωδία ήδη από τις πρώτες στιγμές της ζωής του. Οι γονείς του εβραίου πατέρα του (η μητέρα του ήταν χριστιανή) εξοντώθηκαν στα ναζιστικά κολαστήρια και το αποτρόπαιο έγκλημα του Ολοκαυτώματος θα του ενσταλάξει ήδη από παιδί την αίσθηση της αδικίας, καθώς η γενοκτονία έλαβε χώρα στα εδάφη της πολιτισμένης Ευρώπης. Όπως θα πει αργότερα, οι βάσεις για το μετέπειτα ανθρωπιστικό του έργο τίθενται στην πρώτη αυτή περίοδο της ζωής του.

Μετά το σχολείο, το φωτεινό του πνεύμα θα τον φέρει στα έδρανα της Ιατρικής Σχολής του Παρισιού, την ίδια στιγμή που θα ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας (1966) και θα πρωταγωνιστήσει μάλιστα στο φοιτητικό κίνημα του Μάη του 1968, δίνοντας μάχες στα οδοφράγματα. Είχε ήδη πάει στην Κούβα το 1964 για εκτενή επίσκεψη και οι πολιτικές του δράσεις ήταν γνωστές και καλά καταγεγραμμένες μέχρι το ξέσπασμα των αναταραχών του 1968…

Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Τα πρώτα χρόνια του Κουσνέρ

Ο Μπερνάρ Κουσνέρ γεννιέται την 1η Νοεμβρίου 1939 στην Αβινιόν γνωρίζοντας την τραγωδία ήδη από τις πρώτες στιγμές της ζωής του. Οι γονείς του εβραίου πατέρα του (η μητέρα του ήταν χριστιανή) εξοντώθηκαν στα ναζιστικά κολαστήρια και το αποτρόπαιο έγκλημα του Ολοκαυτώματος θα του ενσταλάξει ήδη από παιδί την αίσθηση της αδικίας, καθώς η γενοκτονία έλαβε χώρα στα εδάφη της πολιτισμένης Ευρώπης. Όπως θα πει αργότερα, οι βάσεις για το μετέπειτα ανθρωπιστικό του έργο τίθενται στην πρώτη αυτή περίοδο της ζωής του.

Μετά το σχολείο, το φωτεινό του πνεύμα θα τον φέρει στα έδρανα της Ιατρικής Σχολής του Παρισιού, την ίδια στιγμή που θα ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας (1966) και θα πρωταγωνιστήσει μάλιστα στο φοιτητικό κίνημα του Μάη του 1968, δίνοντας μάχες στα οδοφράγματα. Είχε ήδη πάει στην Κούβα το 1964 για εκτενή επίσκεψη και οι πολιτικές του δράσεις ήταν γνωστές και καλά καταγεγραμμένες μέχρι το ξέσπασμα των αναταραχών του 1968…

Γιατροί χωρίς Σύνορα: Η ίδρυσή τους

Αφού πήρε το πτυχίο του στην ιατρική και κάνοντας την ειδικότητά του σε νοσοκομείο της Γαλλίας, είδε το 1968 μια αγγελία στην εφημερίδα από τον Ερυθρό Σταυρό που έψαχνε εθελοντές γιατρούς να μεταβούν στην Μπιάφρα για την ανακούφιση των ντόπιων από τον σφοδρό πόλεμο για την ανεξαρτησία από τη Νιγηρία.

Ο Κουσνέρ απαντά αμέσως και γίνεται ο πρώτος Γάλλος εθελοντής που θα πατήσει τα αφρικανικά εδάφη της Νιγηρίας, αν και παρά την καλή ανθρωπιστική δουλειά που γινόταν εκεί, σύντομα θα βάλει στο επαναστατικό του στόχαστρο την επίσημη πολιτική ουδετερότητας του Ερυθρού Σταυρού.

Ο Ερυθρός Σταυρός απαγόρευε μάλιστα την καταγραφή και τη μαρτυρία των εθελοντών του για τις καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα εγκλήματα που λάμβαναν χώρα εκεί, τόσο από τις κυβερνητικές δυνάμεις όσο και τους αντάρτες.

Η πολιτική ουδετερότητας θύμισε στον Κουσνέρ ότι ο Ερυθρός Σταυρός ήταν από τους λίγους που ήξερε για τις ναζιστικές θηριωδίες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αν και δεν έκανε τίποτα για να ενημερώσει τους Συμμάχους για τις πρωτόγνωρες σφαγές. Ήταν ώρα αυτή η πολιτική να αλλάξει, αν και ήξερε ότι εντός του Ερυθρού Σταυρού δεν μπορούσε να γίνει τίποτα…

Η εμπειρία στην Μπιάφρα τον ανάγκασε να αλλάξει το σύστημα αξιών του: «Η ιατρική σχολή ποτέ δεν με προετοίμασε για κάτι τέτοιο. Ήταν μόνο η επαφή με τους ασθενείς που με έκανε να αλλάξω γνώμη. Γιατί στην Μπιάφρα ήρθα αντιμέτωπος με βασικά ερωτήματα για την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Δεν μπορούσες να περιμένεις ή να μείνεις αμέτοχος μπροστά στο ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο λάμβανε χώρα η ανθρωπιστική κρίση».

Ως απάντηση, ο Κουσνέρ και η ομάδα των 13 ίδρυσαν λοιπόν τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα το 1971 με σκοπό να παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια στα θύματα των ένοπλων συγκρούσεων αλλά και τους πληγέντες φυσικών ή άλλων καταστροφών. Η πρώτη τους αποστολή ήταν στη Μανάγκουα της Νικαράγουα, όταν το πέρασμα του Εγκέλαδου τον Δεκέμβριο του 1972 άφησε περισσότερους από 10.000 νεκρούς. Μετά ακολούθησαν τα πιο θερμά μέρη του πλανήτη, όπως ο Λίβανος, το Ελ Σαλβαδόρ, η Σομαλία, το Βιετνάμ, η Καμπότζη, η Ονδούρα, το Περού, η Γουατεμάλα κ.λπ.

Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Πως προέκυψαν οι εσωτερικές μάχες

Όταν μάλιστα η τραγωδία του λαού ήταν άμεσο αποτέλεσμα πολιτικής διαμάχης και ένοπλων διεκδικήσεων, οι Γιατροί του Κουσνέρ δεν δίσταζαν να ενημερώσουν τον Τύπο για τα εγκλήματα των εμπλεκόμενων μερών, αν και από δω θα ξεσπούσαν οι εσωτερικές μάχες για την πορεία της οργάνωσης.

Ο Κουσνέρ ήταν πρόεδρος της σπουδαίας μη κυβερνητικής μέχρι το 1978, καθώς την επόμενη χρονιά θα ναύλωνε τα πλοία του για τη διάσωση των βιετναμέζων προσφύγων που εγκατέλειπαν μαζικά τη χώρα ψάχνοντας για άσυλο.

Στο «Πλοίο για το Βιετνάμ» μάλιστα του Κουσνέρ επέβαινε ο ίδιος ο φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ και σύσσωμη η γαλλική διανόηση…

Η πολύκροτη αποστολή έφερε ωστόσο διάσταση απόψεων στο εσωτερικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, κι έτσι ο Κουσνέρ αποχώρησε οικειοθελώς.

Την επόμενη χρονιά ίδρυσε τους Γιατρούς του Κόσμου και οδήγησε εκ νέου τις στρατιές των εθελοντών του στα μήκη και τα πλάτη της Γης, όπου υπήρχε ανάγκη δηλαδή για ανθρωπιστική βοήθεια αδιακρίτως από φυλή, τάξη, θρησκεία και έθνος…