Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι: Η σφαγή πίσω από την ταινία

Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι είναι μια ταινία που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ωστόσο πίσω από την ταινία, η ιστορία κρύβει μια μεγάλη σφαγή.

Ήταν βράδυ της 25ης Σεπτεμβρίου του 1943.

Περίπου 470 Ιταλοί στρατιώτες, που μόλις έχουν παραδώσει τα όπλα τους στους διαβόητους «ορεινούς κυνηγούς» της μεραρχίας Εντελβάις της Βέρμαχτ, είναι συγκεντρωμένοι στο χωριό Τρωιανάτα της Κεφαλλονιάς πιστεύοντας πως το επόμενο πρωινό θα διασχίσουν την Αδριατική για να βρεθούν κοντά στις οικογένειές τους, γιατί, όπως λέει και το τραγούδι τους, «μητέρα, είμαι ευτυχισμένος, γιατί επιστρέφω κοντά σου».

Διαταγή Χίτλερ

Οι Ιταλοί της μεραρχίας Άκουι έχουν παραδοθεί στους ναζί μέχρι πρότινος συμμάχους τους θεωρώντας πως ο πόλεμος γι’ αυτούς έχει τελειώσει στην Κεφαλλονιά αγνοώντας την έγγραφη διαταγή του στρατηγού Hubert Lanz προς τους άνδρες του πως «Δεν πρέπει να πιαστούν αιχμάλωτοι κατά την επιχείρηση ‘Verrat’ (προδοσία)». Μία επιχείρηση που δεν έχει άλλο στόχο από τη σκληρή τιμωρία των Ιταλών, που λίγες ημέρες νωρίτερα όχι μόνο είχαν εγκαταλείψει τον Άξονα, αλλά είχαν τολμήσει να προβάλουν και ολιγοήμερη ένοπλη αντίσταση στους ναζί προκαλώντας την μήνιν του Ράιχ και του ίδιου του Χίτλερ.

Ο Γερμανός στρατηγός Φον Μπούτλαρ – Μπράντενφελς κατέθεσε ότι η εγκληματική διαταγή για τη δολοφονία των Ιταλών στην Κεφαλλονιά δόθηκε από τον Χίτλερ αυτοπροσώπως: «Ο Φύρερ ήταν εξαιρετικά αναστατωμένος και έδωσε την εντολή να μεταχειριστούν τους Ιταλούς αιχμαλώτους σαν να ήταν αντάρτες».

Κατά τη διάρκεια της σφαγής της Κεφαλλονιάς συνολικά 9.640 Ιταλοί δολοφονούνται με διάφορους τρόπους από τους ναζί στην μεγαλύτερη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, εξόντωση ενστόλων κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ολιγόχρονη φυλάκιση μόνο για δύο

Η μαζική εξόντωση της μεραρχίας Άκουι στις αρχές του αιώνα μας μεταφέρθηκε στο ευρύ κοινό μέσα από το «Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» και την κινηματογραφική επίσης εκδοχή του, που έγινε αφορμή να αναδειχθεί ένα από τα απεχθέστερα εγκλήματα του μεγάλου πολέμου, το οποίο έμελλε να μείνει για πάντα ατιμώρητο. Από τους υπευθύνους της σφαγής μονάχα δύο Γερμανοί στρατιωτικοί καταδικάστηκαν μεταπολεμικά σε ολιγόχρονη φυλάκιση.

Υπ’ αυτό το βάρος το 2005 φτάνει στην Κεφαλλονιά ο Ούρλιχ Μας, διευθυντής της Κεντρικής Υπηρεσίας Επεξεργασίας των μαζικών ναζιστικών εγκλημάτων στην Εισαγγελία του Ντόρτμουντ. Ανοίγει τον φάκελο της σφαγής και συγκεντρώνει μαρτυρίες κατοίκων του νησιού που τον Σεπτέμβριο του 1943 υποχρεώθηκαν είτε να σκάψουν ομαδικούς τάφους είτε να γεμίσουν τα πηγάδια των σπιτιών με τα πτώματα των Ιταλών που πλήρωσαν την οργή των ναζί.

«Τους χτυπήσαμε όπως κανέναν άλλον»

«Τους χτυπήσαμε έτσι όπως δεν χτυπήσαμε ποτέ κανέναν άλλον σε αυτόν τον πόλεμο» γράφει σε μία επιστολή του από το μέτωπο της Κεφαλλονιάς ο διοικητής του 11ου γερμανικού λόχου υπολοχαγός Ζίγκβαρτ Γκέλερ. «Στα Τρωιανάτα οι δήμιοι βάλανε φωτιά στον σωρό των πτωμάτων και η ατμόσφαιρα φλόμωσε από μυρουδιά ψημένου ανθρώπινου κρέατος» γράφει ο Βαγγέλης Σακκάτος στο βιβλίο του «Η σφαγή των Ιταλών στην Κεφαλλονιά».

Οι μαρτυρίες που συγκέντρωσε ο εισαγγελέας του Ντόρτμουντ ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποδοθεί δικαιοσύνη σε ένα έγκλημα που για δεκαετίες παρέμεινε στο περιθώριο της Ιστορίας, καθώς ακόμη και η ιταλική πλευρά, αναγνώριζε την εγκληματική αμέλεια της Ρώμης.

Η Ιταλία, παρ’ ότι από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1943 είχε εγκαταλείψει τον Άξονα, μόλις ένα μήνα μετά κήρυξε τον πόλεμο στο Βερολίνο δίνοντας τη δυνατότητα στους ναζί να ισχυριστούν στη Νυρεμβέργη πως «οι στρατιώτες της Άκουι δεν είχαν το στάτους των αιχμαλώτων πολέμου για να ισχύσουν οι διεθνείς συμβάσεις περί αιχμαλώτων, αλλά ήταν προδότες της γερμανοϊταλικής συμμαχίας και ελεύθεροι σκοπευτές».

Παρότι, λοιπόν, ο φάκελος για τη σφαγή της Άκουι άνοιξε ο εισαγγελέας του Ντόρτμουντ συνέλεξε στοιχεία τόσο από την επιτόπια έρευνά του στην Κεφαλλονιά όσο και στα στρατιωτικά αρχεία στο Βερολίνο, δεν κατάφερε τελικά να οδηγήσει στο εδώλιο ούτε έναν από τους επιζώντες της μεραρχίας Εντελβάις.

Όπως εκμυστηρεύτηκε στους Κεφαλλονίτες που επικοινώνησαν μαζί του για να πληροφορηθούν την έκβαση της υπόθεσης, οι παραπομπές δεν ελήφθησαν υπόψη από τους κατά τόπους εισαγγελείς των ομόσπονδων χωρών με το πρόσχημα πως σε μια τέτοια πολεμική κατάσταση δεν ήταν εύκολος ο προσδιορισμός της προσωπικής ευθύνης και οι υποθέσεις ετέθησαν στο αρχείο.

Όπως αναφέρει ο Βαγγέλης Σακκάτος στο βιβλίο του, μόλις στις 27 Οκτωβρίου του 2013 δικαστήριο της Ρώμης επιβάλλει ισόβια κάθειρξη στον Άλφρεντ Στοκ, έναν ενενηντάχρονο Γερμανό στρατιώτη που είχε ομολογήσει πως συμμετείχε στους τουφεκισμούς των αξιωματικών της Άκουι στους Αγίους Θεοδώρους του Αργοστολιού της Κεφαλλονιάς, με τον νομικό εκπρόσωπο του ιταλικού κράτους Λούκα Βεντρέλι να δηλώνει πως αυτή «είναι η πρώτη δικαστική απόφαση για την Κεφαλλονιά που βγήκε από οποιοδήποτε δικαστήριο».

Ο λοχαγός Άμος Παμπαλόνι στον ΕΛΑΣ

Ελάχιστοι ήταν οι επιζώντες της μεραρχίας Άκουι και ο δημοφιλέστερος αυτών, ο λοχαγός Άμος Παμπαλόνι, που καταφέρνοντας να γλιτώσει τα γερμανικά αντίποινα πέρασε στη Στερεά Ελλάδα, εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΛΑΣ και πολέμησε τους ναζί έως το τέλος του πολέμου. Ο Άμος Παμπαλόνι, η ιστορία του οποίου ενέπνευσε τον Λουί ντε Μπερνιέρ να γράψει το «Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι», πέθανε πλήρης ημερών στη Φλωρεντία στις 12 Ιουνίου του 2006, σε ηλικία 96 ετών.