Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Το Νόμπελ Ειρήνης, ο άνεμος αλλαγής, η κατάρρευση

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 μέχρι το 1991. Οι προσπάθειές του για μεταρρύθμιση βοήθησαν να έρθει το τέλος του ψυχρού πολέμου, αλλά και τελείωσαν την πολιτική υπεροχή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Σαν σήμερα, στις 15 Οκτωβρίου του 1990 πήρε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Τα πρώτα χρόνια

Γεννημένος στις 2 Μαρτίου του 1931, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον έντονα πολιτικοποιημένο. Η οικογένεια του είχε πατροπαράδοτους δεσμούς με το Κομμουνιστικό Κόμμα ενώ είχε ενεργή συμμετοχή στην Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ο Γκορμπατσόφ οργανώθηκε στην Κομμουνιστική Νεολαία, στην ηλικία των 15 ετών και έξι χρόνια αργότερα γίνεται δεκτός από το ΚΚΣΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης).

Η ανέλιξη του στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε γρήγορη. Το 1966 τοποθετείται στη θέση του Γραμματέα της τοπικής Επιτροπής του Κ.Κ.Σ.Ε. στη Σταυρούπολη και μέσα σε 19 χρόνια, το 1985, αναλαμβάνει τη θέση του γενικού γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος.

Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Ο άνεμος αλλαγής που έφερε

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναλαμβάνει πλέον τα ηνία της Σοβιετικής Ένωσης και δίχως να καθυστερήσει προχωράει στις μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έγινε γνωστός σε παγκόσμιο επίπεδο: Την Περεστρόικα και την Γκλασνοστ.

Η Περεστρόικα όπως ονομάστηκε, ήταν μια σειρά κοινωνικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων, σε μια προσπάθεια να υπάρξει ισορροπία του κράτους με την λειτουργία της ελεύθερης αγοράς.

Παράλληλα ο Γκορμπατσόφ προχώρησε και στην Γλάσνοστ, μια δέσμη μέτρων που καθιέρωναν την ελευθερία της έκφρασης, όπως επίσης επέτρεπαν την ύπαρξη πολιτικών κομμάτων.

Ήταν φανερό ότι έπνεε άνεμος αλλαγής στη Σοβιετική Ένωση. Αυτό αποτυπώθηκε και στην εξωτερική πολιτική του ρώσου ηγέτη, ο οποίος το 1987 υπέγραψε τη συμφωνία με τον Ρόναλντ Ρίγκαν για την πυρηνικό αφοπλισμό.

Το 1988 διοργανώνονται οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στην ΕΣΣΔ με τον Γκορμπατσόφ να τις κερδίζει. Η πρώτη του κίνηση είναι να αποσύρει τα σοβιετικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν, δίνοντας έτσι τέλος σε έναν πόλεμο που κρατούσε 10 χρόνια.

Οι ενέργειες αυτές συντελούν ουσιαστικά στη λήξη του ψυχρού πολέμου και παράλληλα καθιστούν τον Γκορμπατσόφ εξαιρετικά δημοφιλή στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικά, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρίγκαν τον περιέγραφε ως «χαρισματικό» και η πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ έλεγε ότι «µαζί του µπορώ να συνεννοηθώ».

Ως επιστέγασμα των προσπαθειών του, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τιμάται το 1990 με το νόμπελ Ειρήνης.

Οι μεταρρυθμίσεις αποτυγχάνουν και η κατάρρευση έρχεται

Ωστόσο οι σαρωτικές αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ένωσης δεν πετυχαίνουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Αντίθετα αποσταθεροποιούν περισσότερο την ήδη καταρρέουσα οικονομία, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τρομακτικές ελλείψεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά.

Την ίδια στιγμή η ανεργία χτυπάει «κόκκινο» και σταδιακά ο Γκορμπατσόφ βλέπει να ποσοστά αποδοχής του να πιάνουν πάτο.

Η πολιτική αστάθεια κυριαρχεί στην Σοβιετική Ένωση, με τον ρώσο πολιτικό να καταφέρνει να αποτρέψει με μεγάλη δυσκολία το πραξικόπημα της 19 ης Αυγούστου του 1991, το οποίο σχεδίασε η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του ΚΚΣΕ.

Οι υπόλοιπες σοβιετικές δημοκρατίες εκμεταλλευόμενες την αναταραχή συζητούν όλο και πιο έντονα το ενδεχόμενο απόσχισης τους από την ΕΣΣΔ .

Τελικά, στις 25 Δεκεμβρίου του 1991 ο Γκορμπατσόφ βλέποντας ότι έχει χάσει τον έλεγχο παραιτείται και παραχωρεί την εξουσία στον Μπόρις Γέλτσιν. Την επόμενη ημέρα η Σοβιετική Ένωση διαλύεται και επίσημα.

Οι Ρώσοι γύρισαν την πλάτη στον τελευταίο ηγέτης της ΕΣΣΔ

Το 1996, ο Γκορμπατσόφ βάζει υποψηφιότητα για πρόεδρος, ωστόσο αποτυγχάνει. Παράλληλα το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που ίδρυσε το ίδιο έτος αποσπά μικρά εκλογικά ποσοστά.

Σταδιακά ο Γκορμπατσόφ περνάει στην αφάνεια, αφού ένα μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης στη Ρωσία δεν έχει και τόσο θετική άποψη για τον τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης. Πολλοί είναι αυτοί που τον θεωρούν υπεύθυνο για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αλλά και για το χάος που ακολούθησε.

Ο ίδιος από τη μεριά του, παραδέχθηκε ότι η προσπάθεια φιλελευθεροποίησης της ΕΣΣΔ θα διέβρωνε την εξουσία του και θα έφερνε την αποσταθεροποίηση, ωστόσο ξεκίνησε τις μεταρρυθμίσεις διότι όπως είπε η χώρα τις χρειαζόταν.

«Θα μπορούσα να έχω απολαύσει την εξουσία όπως άλλοι πολιτικοί πριν και έπειτα από µένα», υποστήριξε σε συνέντευξη του το 2011, αλλά όπως τόνισε «… αισθανόµουν την τεράστια και ανυπόμονη λαϊκή απαίτηση για αλλαγές».

Ο Γκορμπατσόφ έστρεφε τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του και για άλλους λόγους, όπως οι διαφημίσεις που κατά καιρούς συμμετείχε.