Το Σκοπιανό στο επίκεντρο: Το Gornamakedonija και τα τελευταία “αγκάθια”

Μετά τον ιστορικό γύρο συνομιλιών για το Σκοπιανό, οι Νίκος Κοτζιάς και Νικολά Ντιμιτρόφ θα συναντηθούν εκ νέου στις 30 Μαρτίου στην Βιέννη, παρουσία πλέον και του ειδικού μεσολαβητή του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς.

Η επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών στα Σκόπια έδωσε μία πρώτη εικόνα, ως προς την πορεία των διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής λύσης στο ονοματολογικό που είναι σε εξέλιξη. Με μία θερμή υποδοχή από τη σκοπιανή πλευρά, αλλά κυρίως από τα τηλεοπτικά μέσα της ΠΓΔΜ, έγινε δεκτός ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς και η ελληνική αντιπροσωπεία χθες λίγο μετά τις 18.30 στον χιονισμένο Διεθνή Αερολιμένα των Σκοπίων.

Η ιστορική άφιξη του κ. Κοτζιά στο αεροδρόμιο των Σκοπίων ήταν ιδιαίτερου συμβολικού χαρακτήρα, καθώς ήταν η πρώτη προσγείωση ελληνικού αεροσκάφους, μετά από δώδεκα χρόνια απουσίας, που κατέστη δυνατή χάρη στην πρόσφατη μετονομασία του αεροδρομίου το οποίο πριν έφερε το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στις προηγούμενες επισκέψεις του ο Ν. Κοτζιάς μετέβαινε στα Σκόπια οδικώς από τη Θεσσαλονίκη. 

Οι συζητήσεις στα Σκόπια έγιναν με βάση τα δύο κείμενα που έχουν ήδη στα χέρια τους και οι δύο πλευρές – το ελληνικό «προσύμφωνο» των 20 σελίδων και την 5σέλιδη απάντηση που έχει δώσει η πλευρά της πΓΔΜ με αντιπροτάσεις, παρατηρήσεις και ενστάσεις.

Το ελληνικό «προσύμφωνο» περιλαμβάνει τα επτά γνωστά κεφάλαια, τα οποία αφορούν το όνομα, το εύρος χρήσης, τον αλυτρωτισμό, την ταυτότητα, την γλώσσα, την εμπορική γραφή και τις συντμήσεις.

Σε ό,τι αφορά αυτό καθαυτό το όνομα, η Αθήνα, όπως μαρτύρησε εμμέσως πλην σαφώς και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας θέτει ως πρώτη επιλογή το Gornamakedonija (Ανω Μακεδονία), αμετάφραστο, ενιαίο και σε σλαβική γραφή.Τα άλλα τέσσερα ονόματα που περιλαμβάνονται στο ελληνικό κείμενο είναι τα Novamakedonija (Νέα Μακεδονία), Severnamakedonija (Βόρεια Μακεδονία), Vardarskamakedonija (Μακεδονία του Βαρδάρη) και Makedonija-Skopje (Δημοκρατία της Μακεδονίας (Σκόπια)).

Τα αγκάθια και οι διαφωνίες

Σε αντίθεση με το όνομα όμως, καθαρή διαφωνία καταγράφεται στην αλλαγή του συντάγματος την οποία η ελληνική πλευρά θέτει ως απαράβατη προϋπόθεση για να υπάρξει τελική συμφωνία. Είναι ενδεικτικό άλλωστε ότι στο «προσύμφωνο Κοτζιά» υπάρχει ειδικό κεφάλαιο που προβλέπει την αλλαγή του προοιμίου του συντάγματος και δύο ακόμη άρθρων, έτσι ώστε να αρθούν όλα τα στοιχεία αλυτρωτισμού.

Ειδική πρόβλεψη υπάρχει επίσης στο κείμενο και για την ένταξη της πΓΔΜ στους διεθνείς οργανισμούς, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο ζήτημα της γλώσσας με την ελληνική πλευρά να καθιστά σαφές ότι δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός ο προσδιορισμός της ως «μακεδονικής». Πρόσθετο επιχείρημα επ’ αυτού αποτελεί και το γεγονός ότι πλέον η κυβέρνηση της πΓΔΜ αναγνωρίζει ως επίσημη γλώσσα της χώρας και την αλβανική.

Ωστόσο, τόσο από τα μηνύματα Ζάεφ και Ντιμιτρόφ όσο και από την γραπτή απάντηση των Σκοπίων στις ελληνικές προτάσεις, προκύπτει ότι η πΓΔΜ είναι αμετακίνητη στο θέμα της γλώσσας και της ταυτότητας, ενώ απορρίπτει και την προοπτική των συνταγματικών αλλαγών.

Διπλωματικές πηγές θεωρούν ότι εκείνο που επιδιώκει – μέχρις στιγμής τουλάχιστον – η πΓΔΜ είναι να διατηρήσει ως συνταγματική ονομασία το «Δημοκρατία της Μακεδονίας, προοπτική που στην πράξη αναιρεί το erga omnes (χρήση έναντι όλων).

Η πλευρά των Σκοπίων επιμένει και στο ζήτημα της γλώσσας, ήτοι στην διατήρηση του προσδιορισμού «μακεδονική», ενώ γκρίζες ζώνες διαπιστώνονται και ως προς την εμπορική χρήση της νέας ονομασίας.

Οι πιθανότητες ελιγμών και συμβιβασμών σε όλα αυτά τα ανοιχτά μέτωπα τέθηκαν σήμερα επί τάπητος, στις συναντήσεις Κοτζιά με Ντιμιτρόφ και Ζάεφ, με ελληνικές πηγές πάντως να ξεκαθαρίζουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση συμφωνίας χωρίς συνταγματικές αλλαγές. Η μόνη εναλλακτική που τίθεται εδώ είναι, σύμφωνα με πληροφορίες, η υπογραφή διμερούς διεθνούς συμφωνίας με παράλληλη όμως ενσωμάτωση στο σύνταγμα της πΓΔΜ ειδικού άρθρου που θα ορίζει ρητά πως οι διεθνείς συμφωνίες υπερισχύουν των συνταγματικών προβλέψεων.