Ράγκμπι: Μία πόλη, ένα σχολείο, ένα άθλημα – Η ιστορία του αθλήματος

Προς τα τέλη του 19ου αιώνα σε μια πόλη της Αγγλίας κάποιοι φοιτητές αποφάσισαν πως το ποδόσφαιρο δεν θα πρέπει να… παίζει μόνο του. Πως πρέπει να βρεθεί και κάτι άλλο, ένα διαφορετικό άθλημα, στο οποίο θα βρίσκουν πεδίο άθλησης όσοι δεν τα κατάφερναν και τόσο καλά με το ποδόσφαιρο. Η πόλη λεγόταν Ράγκμπι και βρισκόταν κοντά στο Γουόρικσαϊρ.

Εκεί, στο Rugby School γεννήθηκε η ιδέα. Πως θα λεγόταν το άθλημα; Μα φυσικά όπως και η πόλη. Ράγκμπι. Ή Ράγκμπι Φούτμπολ (Rugby Football), αφού αποτελούσε μία από τις παραλλαγές του ποδοσφαίρου. Σαν σήμερα, μάλιστα, στις 26 Ιανουαρίου του 1871, ιδρύθηκε στο Λονδίνο το Rugby Football Union με σκοπό της δημιουργίας του τη διαφοροποίηση του ράγκμπι από το ποδόσφαιρο.

Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία του αθλήματος, το οποίο πολλοί στη χώρα μας αδυνατούν να καταλάβουν πως παίζεται. Το σχολείο του Ράγκμπι, όπως και άλλα φημισμένα σχολεία της ίδιας κατηγορίας (λ.χ. Ίτον, Γουΐντσεστερ) είχε τους δικούς του ιδιαίτερους κανόνες που δεν ήταν γραπτοί, αλλά είχαν καθιερωθεί στην πράξη από τους μαθητές. Ιδιαιτερότητα του ποδοσφαίρου του Ράγκμπι ήταν ότι ο παίκτης μπορούσε να πιάσει την μπάλα με τα χέρια και να τρέξει, κρατώντας την, προς το αντίπαλο τέρμα.

Το πιάσιμο της μπάλας με τα χέρια δεν ήταν, τότε, ιδιαίτερα ασυνήθιστο, αλλά οι άγραφοι κανόνες που τηρούνταν στα άλλα σχολεία όριζαν ότι, αν έπιανε τη μπάλα με τα χέρια, ο παίκτης μπορούσε μόνον να σουτάρει (στήνοντας τη μπάλα ή αφήνοντάς την να πέσει στο έδαφος και κλοτσώντας την καθώς αναπηδούσε) και όχι να προχωρήσει προς το αντίπαλο τέρμα.

Η ιστορία του… ποδοσφαιριστή Γουίλιαμ Γουέμπ Έλις

Στα τέλη του 19ου αιώνα διαδόθηκε ως φήμη πως η πρώτη μορφή ράγκμπι προήλθε από το… ποδόσφαιρο. Και πως ο πρώτος που το επιχείρημα ήταν ο Γουίλιαμ Γουέμπ Έλις. Συγκεκριμένα διαδόθηκε η πληροφορία ότι ο πρώτος που, παίζοντας ποδόσφαιρο στο σχολείο του Ράγκμπι, παραβίασε τους παραδοσιακούς κανόνες τρέχοντας με την μπάλα προς το τέρμα (κάτι που, υποτίθεται, οδήγησε στη γέννηση μιας νέας μορφής ποδοσφαίρου) ήταν ο τότε μαθητής του σχολείου Γουΐλιαμ Γουέμπ Έλις. Αυτό υποτίθεται ότι έγινε το 1823, γι’ αυτό και το 1923 γιορτάστηκε η «εκατονταετηρίδα» του αθλήματος.

Ο Γουΐλιαμ Γουέμπ Έλις ήταν υπαρκτό πρόσωπο και το 1823 ήταν πράγματι μαθητής στο Ράγκμπι. Ωστόσο, ποτέ στην διάρκεια της ζωής του δεν διεκδίκησε την «πατρότητα» του αθλήματος ούτε φαίνεται ν’ ασχολήθηκε με το ποδόσφαιρο, μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο.

Όταν διαδόθηκε η ιστορία της υποτιθέμενης επινόησης, από τον ίδιο, του αθλήματος, στα τέλη του ΙΘ΄αιώνα, αυτός είχε προ πολλού πεθάνει. Υπάρχουν, πάντως, μαρτυρίες μαθητών που φοίτησαν πριν το 1823 που επιβεβαιώνουν ότι τότε δεν θεωρούνταν αποδεκτό να τρέχει κανείς κρατώντας τη μπάλα προς το αντίπαλο τέρμα, καθώς και άλλες μαρτυρίες, που ξεκινούν από το την δεκαετία του 1830, από τις οποίες προκύπτει ότι περίπου τότε άρχισε να διαδίδεται η πρακτική του τρεξίματος προς το αντίπαλο τέρμα με τη μπάλα στο χέρι.

Δεν είναι απίθανο, λοιπόν, να υποθέσουμε ότι η πρακτική αυτή ξεκίνησε κάπου στην δεκαετία του 1820, χωρίς όμως να είναι δυνατό να επιβεβαιωθεί ότι ο πρώτος που το έκανε ήταν ο Έλις.

Οι πρώτοι κανόνες

Οι κανόνες του ράγκμπι κωδικοποιήθηκαν γραπτώς για πρώτη φορά μόλις το 1845. Εντωμεταξύ, το άθλημα του ποδοσφαίρου, με την ευρεία έννοια, άρχισε να γνωρίζει διάδοση στην Αγγλία, καθώς πρώην μαθητές σχολείων συνέχισαν να παίζουν και μετά την αποφοίτησή τους, ενώ φοιτούσαν στο Πανεπιστήμιο ή και αργότερα. Επειδή κάθε σχολείο είχε τους δικούς του κανόνες, έγινε προσπάθεια κωδικοποίησης ενός μεικτού συστήματος, που θα ήταν αποδεκτό από όλους. Οι απόφοιτοι άλλων σχολείων δέχθηκαν αυτό το μεικτό σύστημα που μετεξελίχθηκε στο σημερινό άθλημα του ποδοσφαίρου (Association Football / Soccer). Έτσι, οι ιδιαίτερες μορφές ποδοσφαίρου που παιζόταν σε άλλα ιδιωτικά σχολεία της Αγγλίας, δεν εξαφανίστηκαν μεν (παίζονται από τους μαθητές ακόμη και σήμερα) αλλά δεν γνώρισαν καμία ευρύτερη διάδοση. Αντίθετα, οι απόφοιτοι του Ράγκμπι και, γενικότερα, οι θιασώτες του ποδοσφαίρου που παιζόταν σ’ αυτό το σχολείο δεν συμμετείχαν σ’ αυτή την κοινή προσπάθεια και έτσι το «ποδόσφαιρο του Ράγκμπι» ή, πιο απλά, Ράγκμπι αποτελεί, μέχρι σήμερα, ιδιαίτερο άθλημα.

Φυσικά, από τον ΙΘ΄ αιώνα μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές αλλαγές στους κανονισμούς του, ωστόσο πολλά από τα χαρακτηριστικά του αρχικού παιχνιδιού, όπως είναι το πιάσιμο της μπάλας με το χέρι, η διεκδίκηση της μπάλας που βρίσκεται στο έδαφος από παίκτες και των δύο ομάδων που σπρώχνουν ο ένας τον άλλο με τους ώμους και το σώμα (σκραμ ή ρακ), τα δοκάρια σε σχήμα Η, το οφσάϊντ κλπ., έχουν διατηρηθεί.

Σταθμός στην εξέλιξη του αθλήματος απετέλεσε η ίδρυση της Ομοσπονδίας Ράγκμπι (Rugby Football Union – Ένωση Ποδοσφαίρου του Ράγκμπι) το 1871. Είχε προηγηθεί η άρνηση ορισμένων σωματείων που έπαιζαν ράγκμπι να μετάσχουν στην Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (Football Association).

Η διαφωνία και το σχίσμα ελέω… επαγγελματισμού

Άλλος σημαντικός σταθμός ήταν η υιοθέτηση αυστηρών κανόνων κατά του επαγγελματισμού, στα τέλη του ΙΘ΄ αιώνα. Αυτό οδήγησε σε σχίσμα, αφού οι οπαδοί του επαγγελματισμού που κυριαρχούσαν στη Βόρεια Αγγλία, αποχώρησαν από την RFU το 1895 και ίδρυσαν τη Βόρεια Ένωση (Northern Union), η οποία το 1922 μετονομάστηκε σε «Σύνδεσμο του Ράγκμπι» (Ράγκμπι Λιγκ – Rugby League). Ανάλογο σχίσμα δημιουργήθηκε και στην Αυστραλία το 1908. Οι οπαδοί του επαγγελματισμού υιοθέτησαν ορισμένες αλλαγές στους κανόνες που είχαν σαν αποτέλεσμα να θεωρείται το ράγκμπι λιγκ διαφορετικό σπορ από το πρώην ερασιτεχνικό, που από το όνομα της δικής του ομοσπονδίας ονομάζεται ‘ράγκμπι γιούνιον’.

Μεταξύ των άλλων, τα δύο αθλήματα διακρίνονται και από τον αριθμό των παικτών, αφού στο γιούνιον κάθε ομάδα έχει 15 παίκτες και στο λιγκ 13. Μέχρι το 1995 που το γιούνιον παρέμενε, τυπικά, ερασιτεχνικό, συνέβαινε συχνά παίκτες να το εγκαταλείψουν και να γίνουν επαγγελματίες παίζοντας λιγκ. Από το 1995 και μετά υπάρχει και η αντίστροφη δυνατότητα, με παίκτες ν’ αλλάζουν, μερικές φορές περισσότερες από μία φορά στη διάρκεια της καριέρας τους, «κώδικα» παιχνιδιού.

Το Ράγκμπι Λιγκ είναι σήμερα δημοφιλές στην Αγγλία (ιδίως Βόρεια) και στην Αυστραλία (ιδίως στην πολιτεία της Νέας Νοτίου Ουαλίας) και, σε μικρότερο βαθμό και στη Νέα Ζηλανδία. Το Ράγκμπι Γιούνιον είναι ιδιαίτερα δημοφιλές σε ολόκληρη τη Μ. Βρετανία (Αγγλία, Σκοτία, Ουαλία), στην Ιρλανδία, στη Γαλλία (ιδίως νοτιοδυτική), τη Ν. Αφρική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ σημαντική δύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο θεωρούνται και η Αργεντινή και, σε μικρότερο βαθμό, η Ιταλία, το Φίτζι, η Σαμόα, η Τόγκα και η Γεωργία.

Στις Η.Π.Α. και στον Καναδά το ράγκμπι εξελίχθηκε στην κυρίαρχη μορφή ποδοσφαίρου από τα τέλη του ΙΘ΄ αιώνα, αλλά υιοθετήθηκαν αρκετές αλλαγές στους κανονισμούς, με αποτέλεσμα ο κώδικας ποδοσφαίρου που παίζεται στις Η.Π.Α. και στον Καναδά να θεωρείται εντελώς διαφορετικό άθλημα, που έγινε γνωστό με τα ονόματα «αμερικανικό ποδόσφαιρο» και «καναδικό ποδόσφαιρο», αντίστοιχα.

Στις χώρες αυτές παίζεται σήμερα και ράγκμπι γιούνιον, χωρίς όμως να μπορεί να συναγωνιστεί σε δημοφιλία τον κυρίαρχο στην κάθε μιά από τις χώρες αυτές κώδικα ποδοσφαίρου. Πάντως, εθνικές ομάδες από αυτές τις δύο χώρες συμμετέχουν στα παγκόσμια κύπελλα ράγκμπι γιούνιον.

Από τους κανόνες του ράγκμπι (αλλά και ενός άλλου κώδικα, του Κελτικού ποδοσφαίρου / Gaelic football) προέρχονται εν μέρει και με πολλές τροποποιήσεις, και οι κανόνες ενός άλλου αθλήματος (αυστραλιανό ποδόσφαιρο) που παίζεται στην Αυστραλία (ιδίως στην πολιτεία της Βικτώριας).

Μετά από έναν αιώνα ερασιτεχνισμού, το 1995 το Ράγκμπι γιούνιον εγκατέλειψε και επισήμως τους σχετικούς κανόνες και αποδέχεται και αυτό τον επαγγελματισμό.