Με τη Rolleiflex στον δρόμο

Τελευταία με έχει απασχολήσει το θέμα «μηχανή» με αφορμή δύο εκθέσεις που είδα: η μία τρέχει ακόμη, στο Musée d’Ixelles, στο Βέλγιο, και αφορά το έργο του Robert Doisneau και η άλλη ήταν στη Γένοβα, στο Δημαρχείο, και αφορούσε το έργο της Vivian Maier. Κοινό στοιχείο και στις δύο η μηχανή. Rolleiflex. Ξέρετε, αυτό το πανάρχαιο κουτί που κρέμεται με λουρί χαμηλά μπροστά στο στήθος. Για να φωτογραφίσεις, δεν φέρνεις τη μηχανή στο ύψος του ματιού, βλέπεις το καρέ σου από απόσταση, πάνω από τη μηχανή. Και αυτό ακριβώς το στοιχείο κάνει τους ανθρώπους να δέχονται ευκολότερα να τους φωτογραφίσεις. Δεν νιώθουν ότι ο φακός στρέφεται απειλητικά προς αυτούς. Αποτέλεσμα; Είναι όλοι πιο χαλαροί. 

Ο Robert Doisneau (Ρομπέρ Ντουανώ) φωτογραφίζει το μεταπολεμικό Παρίσι, παιδιά, σχολεία, εργάτες, καθημερινές σκηνές στο φούρνο, στα μικρομάγαζα, στο πάρκο. Φαντάζομαι ότι έχετε δει το περίφημο «Φιλί στο Δημαρχείο». Είναι από τις πιο διάσημες αφίσες του Παρισιού. Εγώ έχω ξεχωρίσει «Το ρολόι». Όλα τα παιδιά στην τάξη προσέχουν τον δάσκαλο, κι ένα προς τα πίσω θρανία κοιτάζει απελπισμένο το ρολόι για το διάλειμμα. Όλες ασπρόμαυρες, βέβαια.

Χαρακτηριστικό του Doisneau είναι οι απροσδόκητες λεζάντες που βάζει στις φωτογραφίες για μην βαριούνται οι θεατές του (και ο ίδιος, φαντάζομαι). Σε μία φωτογραφία όπου βλέπουμε σε πρώτο πλάνο το άγαλμα μιάς νεαρής που έχει σταματήσει την ανάγνωση και ονειροπολεί ξαπλωμένη στον καναπέ της – το άγαλμα βρίσκεται στο πάρκο Monceau στο Παρίσι και είναι αφιερωμένο στον Guy de Maupassant – έχει δώσει τίτλο «Τρία παιδάκια στα λευκά», διότι πράγματι στο βάθος, σε ένα μονοπάτι, και ελαφρώς φλου φαίνονται τρία κουτσούβελα με άσπρο παλτουδάκι. 

Σε μία συνέντευξή του προ πολλών ετών στο ραδιόφωνο, έλεγε ότι στην αρχή κρεμούσε τη μηχανή στο λαιμό και περπατούσε ατελείωτες ώρες κυνηγώντας το θέμα που θα τον ενδιέφερε. Αργότερα, άλλαξε τακτική: στηνόταν σε κάποιο κεντρικό σημείο και περίμενε να έρθει το θέμα προς αυτόν. Και όντως ερχόταν. Και μάλιστα συνέβαιναν και απροσδόκητα πράγματα. Μια φορά τον πλησίασε μία κυρία και τον ρώτησε: «Μήπως σας βρίσκεται ένα κατσαβίδι;» 

Τώρα τελευταία, όταν αποφάσισαν να τακτοποιήσουν και να βάλουν ηλεκτρική στις αποθήκες του αμερικανικού περιοδικού Fortune, βρήκαν καταχωνιασμένες τις φωτογραφίες που είχε τραβήξει ο Doisneau στο Palm Springs κατά παραγγελία του περιοδικού το 1960. Έγχρωμες αυτή τη φορά και πάντα με παιχνιδιάρικη διάθεση και κριτική ματιά προς το αμερικανικό όνειρο. Αυτές οι έγχρωμες φωτογραφίες εκτίθενται τώρα μόλις στο κοινό. 

Χωρίς τη Rolleiflex, θα ήταν όλα τόσο αυθόρμητα;

(ακολουθεί κατά πόδας η Vivian Maier).